14.03.2025 11:17 0 Materiał Partnera Materiał partnera
Wyobraź sobie, że planujesz wieczorny spacer, otwierasz aplikację monitorującą jakość powietrza i nagle widzisz alarmujące wartości: 400%, 700%, a nawet ponad 1000% normy. Co to oznacza? Czy powietrze faktycznie jest tak zanieczyszczone? A może to błąd pomiaru? Wielu z nas zastanawia się, jak prawidłowo interpretować wskazania czujników jakości powietrza i jakie wnioski można z nich wyciągnąć. Niektórzy wykorzystują te wskazania jako pretekst do kwestionowania problemu smogu twierdząc, że takie stężenia nie są możliwe.
Z tego powodu temat należy przystępnie wyjaśnić i podpowiedzieć, na co zwracać uwagę i tym samym lepiej dbać o swoje zdrowie.
Nowoczesne czujniki jakości powietrza, zarówno te należące do systemów państwowych (np. GIOŚ), jak i te zamontowane w ramach lokalnych inicjatyw społecznych lub samorządowych, dostarczają nam bieżących informacji o stanie powietrza. Najczęściej monitorowane są pyły zawieszone: PM10 i PM2,5, które mają kluczowy wpływ na nasze zdrowie.
Mapa mierników jakości powietrza w mieście Wejherowo (stan na 12.02.2025)
W aplikacjach takich jak Kanarek, Airly czy lookO2 wyniki są pokazywane na bieżąco lub aktualizowane co ok. godzinę. To oznacza, że jeśli np. o godz. 19:00 w danej lokalizacji stężenie PM10 wynosi 150 µg/m³, to jest to jedynie informacja o sytuacji w tej konkretnej godzinie, a nie ocena jakości powietrza w skali całego dnia.
Jednak kluczowa kwestia tkwi w interpretacji i …
…dlatego warto śledzić godzinowe wskazania!
Wiele osób ignoruje wysokie odczyty godzinowe, tłumacząc, że ważniejsza jest średnia dobowa. To błąd! Nawet krótkotrwała ekspozycja na wysokie stężenia smogu jest szkodliwa.
Wyobraź sobie, że przez godzinę biegasz na dworze przy poziomie PM10 wynoszącym 150 µg/m³. To tak, jakbyś palił papierosy! Albo wietrzysz mieszkanie wieczorem, gdy zanieczyszczenia przekraczają normę o kilkaset procent – zamiast świeżego powietrza wpuszczasz do domu toksyczną mieszankę.
Wskazania z aplikacji Airly. Pomiar na żywo 12.02.2025. Rumia
Dane godzinowe pozwalają przewidywać tendencje i unikać aktywności na świeżym powietrzu w złych godzinach. Jeśli regularnie widzisz wzrost zanieczyszczeń wieczorem, lepiej wietrzyć mieszkanie w innych porach lub zupełnie to sobie odpuścić. Jeśli smog rośnie w godzinach porannych – warto zrezygnować z joggingu czy spaceru i wybrać inny moment na aktywność.
Niektórzy jednak popełniają podstawowy błąd: porównują chwilowe stężenia godzinowe do normy dobowej lub rocznej i na tej podstawie wyciągają błędne wnioski o wadliwości pomiarów i braku wiarygodności wskazań czujników.
Przykłady błędnych interpretacji:
„Dziś rano normy jakości powietrza zostały przekroczone aż czterokrotnie!” „Smog od rana nie odpuszcza! Stężenie PM10 wynosi już 200 µg/m³, a norma to tylko 50!”
Prawidłowa interpretacja powinna uwzględniać średnią dobową. Wartość 200 µg/m³ w jednej godzinie nie oznacza jeszcze przekroczenia normy dobowej. Dopiero jeśli przez cały dzień średnia wartość przekroczy 50 µg/m³, można mówić o naruszeniu normy jakości powietrza.
O poziomach dopuszczalnych zanieczyszczeń w powietrzu ze względu na ochronę zdrowia ludzi, terminach ich osiągnięcia oraz okresach, dla których uśrednia się wyniki pomiarów informuje na swoich stronach Główny Inspektorat Ochrony Środowiska.
Szczególną uwagę należy poświęcić cząsteczkom często mniejszym od średnicy ludzkiego włosa ze zdolnością do wnikania do krwiobiegu. Nośnikowi wielu szkodliwych dla zdrowia i życia substancji tj. metale ciężkie czy wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne. Przemieszczającemu się na duże odległości, głównemu składnikowi smogu i jednemu z najgroźniejszych zanieczyszczeń powietrza – pyłowi zawieszonemu.
W Polsce obowiązują następujące normy dotyczące pyłów zawieszonych:
PM10 – norma krajowa
50 µg/m³ – średnia dobowa (nie może być przekraczana więcej niż 35 razy w roku)
40 µg/m³ – średnia roczna
PM10 – rekomendacje WHO
45 µg/m³ – średnia dobowa
15 µg/m³ – średnia roczna
PM2,5 – norma krajowa
20 µg/m³ – średnia roczna
PM2,5 – rekomendacje WHO
15 µg/m³ – średnia roczna
5 µg/m³ – średnia długoterminowa
Jak widać, normy WHO są bardziej rygorystyczne, co wynika wg ekspertów z troski o zdrowie publiczne. Pyły zawieszone PM10 i PM2,5 mogą powodować choroby układu oddechowego, zwiększać ryzyko udarów i nowotworów, dlatego nawet krótkotrwała ekspozycja na wysokie stężenia jest niekorzystna dla organizmu.
Jak wygląda sytuacja na Pomorzu?
W województwie pomorskim system monitoringu powietrza działa sprawnie, dostarczając mieszkańcom aktualnych informacji. Pomorski Alarm Ekologiczny posiada własną sieć czujników zbudowaną w oparciu o mierniki jakości powietrza lookO2. Dostęp do raportów godzinowych i dobowych poszczególnych mierników lookO2 jest bezpłatny i ogólnodostępny.
Chcąc pokazać, jak w rzeczywistości wygląda sytuacja w naszym regionie, organizacja wybrała jeden, smogowy dzień w lutym bieżącego roku i przeanalizowała dane z 15 lokalizacji z terenu województwa pomorskiego, w których zamontowane są czujniki lookO2.
W zaledwie jednym miejscu, w Luzinie, średnia dobowa wartość PM 10 nie przekroczyła normy (tj. 50 µg/m³) i wyniosła 32 µg/m³. To bardzo dobry prognostyk dla mieszkańców tego rejonu, ponieważ pokazuje, że mogła tam nastąpić poprawa jakości powietrza. W marcu 2022 r. mobilne płuca Pomorskiego Alarmu Ekologicznego w tym samym rejonie odnotowały prawie siedmiokrotnie wyższe stężenie PM 10. Zarejestrowały wówczas alarmujący poziom średniodobowy pyłu PM 10 o wartości 217 µg/m³.
W Redzie i Rumi poziom PM 10 wyniósł 50 ug/m³, czyli na granicy normy. Pozostałe miejscowości odnotowały już przekroczenia dopuszczalnego stężenia dobowego pyłu. Najwyższe wskazania, co niestety nie jest żadnym zaskoczeniem, były w Gościcinie (88 ug/³), Wejherowie (77 ug/³) i w miejscowości Zgorzałe (70 ug/³).
Warto pamiętać, że zanieczyszczenie powietrza nie jest stałe i zmienia się w ciągu dnia. Często rozkład zanieczyszczeń może przedstawiać się następująco:
Poranek (6:00-9:00) – wzrost zanieczyszczeń, głównie przez ruch samochodowy i dogrzewanie mieszkań po chłodnej nocy.
Południe (11:00-15:00) – poprawa jakości powietrza, szczególnie w słoneczne i wietrzne dni.
Wieczór (18:00-22:00) – najwyższe stężenia, zwłaszcza zimą, kiedy wiele domów korzysta z przestarzałych pieców i tzw. „kopciuchów”.
Jeśli zobaczysz w aplikacji przekroczenie 600% normy o godzinie 20:00, nie oznacza to, że cały dzień powietrze było tak złe. Może to być efekt tzw. piku godzinowego, który nie przekłada się automatycznie na przekroczenie normy dobowej. Na wykresach, które widoczne są w aplikacji (np. w Kanarek) wyraźnie można dostrzec piki, które oznaczają maksymalne stężenia godzinne nie dobowe. Takie przedstawienie umożliwia śledzenie pewnych tendencji, dzięki którym możemy dopasować poziom swojej aktywności na zewnątrz do panujących warunków smogowych. Tak, aby niepotrzebnie nie narażać własnego zdrowia na oddychanie zanieczyszczonym powietrzem.
Tygodniowy wykres stężenia PM 10 w Gościcinie. Aplikacja Kanarek
Jak rozsądnie korzystać z danych i dbać o zdrowie?
Planuj aktywność na świeżym powietrzu – jeśli wieczorem widać wysoki poziom zanieczyszczeń, lepiej przełożyć spacer na rano lub popołudnie. Sprawdzaj dane w różnych porach dnia – nie sugeruj się pojedynczym odczytem. Monitoruj trendy – jeśli przez kilka dni z rzędu stężenia są wysokie, warto ograniczyć np. wietrzenie mieszkania w godzinach szczytu smogowego.
Dbaj o jakość powietrza w swoim otoczeniu – wymiana starego pieca na niskoemisyjne źródło ciepła to najlepszy sposób na poprawę sytuacji. Smog pochodzi głównie ze starych „kopciuchów”.
