Dzisiaj właśnie mija skromnie i bez fajerwerków 55 rocznica powstania naszej organizacji. Tego właśnie dnia 2 grudnia 1956 roku w Gdańsku odbył się pierwszy Zjazd Zrzeszenia Kaszubskiego, w którym wzięło udział ponad 150 osób.
Podczas zjazdu wybrano władze. Na ich czele, jako pierwszy prezes, stanął Aleksander Arendt. Tego samego dnia odbyło się konstytuujące zebranie Zarządu. Pierwszym wiceprezesem został J. Rompski, drugim L. Bądkowski, sekretarzem wybrano R. Komkowskiego, skarbnikiem - W. Kleinschmidta, zaś członkami Zarządu - E. Marszałkowskiego, ks. F. Gruczę, J. Piepkę i A. Stryszaka. W skład Zarządu wszedł też Józef Drewa.
Drugie zebranie Zarządu odbyło się 3 grudnia 1956 roku. Podzielono wówczas pomiędzy poszczególne osoby kompetencje. Prezes A. Arendt miał się zajmować ogólnym kierowaniem organizacją. Wiceprezes J. Rompski przejął nadzór nad oddziałami, sprawami polityczno-społecznymi oraz twórczością literacką. Sprawy organizacyjne powierzono sekretarzowi R. Komkowskiemu, zaś J. Piepce kwestie wydawnicze, a do 1 lutego 1957 roku także finanse, którymi nie mógł zająć się skarbnik W. Kleinschmidt. „Propaganda wewnętrzna" znalazła się w kompetencji ks. F. Gruczy, natomiast do zadań J. Drewy i F. Marszałkowskiego miało należeć czuwanie nad oddziałami w Pucku i Kartuzach.
Tego dnia podjęto też uchwały o powołaniu pierwszych oddziałów: w Kartuzach, Wejherowie, Kościerzynie, Gdyni i Pucku. Zadanie utworzenia oddziału w Bytowie zlecono Józefowi Sikorskiemu i Aleksandrowi Kropidłowskiemu.
Podczas zjazdu mówiono otwarcie o przyszłości i potrzebach społeczności kaszubskiej. Zawarto je w przygotowanym przez Komisję Wnioskową dokumencie zawierającym 18 postulatów: - Walny zjazd zaleca Zarządowi Głównemu rozpatrzenie sprawy przyjęcia rdzennych gdańszczan w poczet członków Zrzeszenia.
Należy rozpatrzyć utworzenie sekcji do spraw młodzieżowych, w ramach której młodzież kaszubska mogłaby realizować cele statutu.
Poprzeć dyskutowany obecnie projekt utworzenia w Gdańsku uniwersytetu.
Domagać się jak najszerszych możliwości wstępowania młodzieży kaszubskiej na studia w wyższych uczelniach wybrzeża oraz innych szkołach ogólnokształcących i zawodowych.
Domagać się kierowania absolwentów wyższych szkół, liceów pedagogicznych do pracy w Trójmieście i na terenie powiatów kaszubskich.
Domagać się szerszego uwzględnienia w programach szkolnych, a w szczególności w liceach pedagogicznych, problematyki kaszubskiej potrzebnej nauczycielom w pracy naukowej i wychowawczej.
Domagać się konkretnej opieki i pomocy materialnej i repertuarowej dla istniejących zespołów pieśni i tańca w Kartuzach i Kościerzynie.
Domagać się zniesienia dyskryminacji w stosunku do Kaszubów w Marynarce Wojennej oraz w szkołach morskich.
Domagać się przyłączenia powiatów bytowskiego i chojnickiego do województwa gdańskiego jako powiatów kaszubskich.
Powołać komisję ekonomiczną i kulturalno-oświatową, które opracują szczegółowe programy dla Zarządu Głównego.
Domagać się od władzy przeprowadzenia szybszej gleboznawczej klasyfikacji gruntów, zmiany strefy gospodarczej z II na III-cią.
Domagać się w programie gospodarczym uwzględnienia przede wszystkim rozwoju rolnictwa.
Spowodować sprawdzenie niedopuszczenia do rozpowszechniania książki o powiecie chojnickim, dotyczącej okupacji hitlerowskiej.
Stworzyć w trójmieście i miastach powiatowych kluby dyskusyjne celem oświetlenia aktualnych i historycznych problemów kaszubskich, nadto rozwijać wszechstronną propagandą spraw kaszubskich i tym sposobem usuwać atmosferą uprzedzeń i nieufności wobec ludności kaszubskiej.
Zwrócić się do wydawnictwa „ Sport i Turystyka " o wydanie ozdobnego albumu odzwierciedlającego piękno ziemi kaszubskiej.
Domagać się pełnej rehabilitacji wszystkich pokrzywdzonych w ubiegłym okresie i w tym celu powołać osobną komisję rehabilitacyjną oraz żądać pociągnięcia do odpowiedzialności osób winnych szczególnie rażących wykroczeń.
Umożliwić synom rybaków kaszubskich wypływanie na morze na połowy w każdym czasie przed powołaniem do służby wojskowej.
Niemal wszystkie te postulaty w bardzo podobnym brzmieniu powtarzały się na kolejnych spotkaniach założycielskich Zrzeszenia w terenie.
Należy dodać, iż ważnym momentem w powstaniu naszej organizacji i położeniu podwalin pod jej istnienie był 28 października 1956 roku, kiedy odbyło się w Gdyni zebranie organizacyjne nowego stowarzyszenia, na które przybyły 32 osoby.
Członkami Komitetu Założycielskiego, czyli twórcami Zrzeszenia, byli (według kolejności wpisania na listę obecności): Robert Komkowski (Sopot), Andrzej Bukowski (Gdańsk), Jan Fijałkowski (Gdańsk Oliwa), Franciszka Majkowska (Wejherowo), Leokadia Trepczyk (Wejherowo), Jan Trepczyk (Wejherowo), Aleksander Labuda (Tłuczewo), Tadeusz Bolduan (Warszawa), Rajmund Bolduan (Gdynia), Wincenty Kleinschmidt (Gdańsk Wrzeszcz), Władysław Prądzyński (Gdańsk Oliwa), Antoni Robakowski (Luzino), Alfons Jereczek (Gdynia), Jan Skwiercz (Gdynia), Stefan Bieszk (Chełmno), Abdon Stryszak (Warszawa), Aleksander Arendt (Sopot), Bernard Kula (Gdańsk Oliwa), Henryk Łukowicz (Gdynia), Paweł Szefka (Wejherowo), Jan Rompski (Toruń), Jan Piepka (Sopot), Jan Pastwa (Sopot), Izabella Trojanowska (Gdańsk Wrzeszcz), Władysław Kirstein (Gdynia), Lech Bądkowski (Gdańsk), Feliks Marszałkowski (Kartuzy), Leon Roppel (Gdynia Orłowo), Bernard Szczęsny (Wejherowo), Franciszek Treder (Kartuzy), Franciszek Kajtanowski (Gdynia) i Geron Grzenia-Romanowski (Gdynia).
Podczas spotkania postanowiono przyjąć nazwę Zrzeszenie Kaszubskie. Zaakceptowano też ostateczny kształt statutu. Pisano w nim, że siedzibą organizacji jest Gdańsk, zaś terenem działania są powiaty kaszubskie i skupiska Kaszubów poza terenem Kaszub. Członkiem Zrzeszenia mógł być Kaszuba, a także każdy, kto swoją działalnością realizuje cele Zrzeszenia. A były nimi:
a) rozbudowanie szerokiej inicjatywy społecznej dla wszechstronnego rozwoju Kaszub i wiązania ich z budownictwem polskiej drogi do socjalizmu,
b) stworzenie ludności kaszubskiej warunków pełnego włączenia się w całość życia państwowego Polski Ludowej,
c) popieranie gospodarczego rozwoju Kaszub,
d) rozwijanie wszystkich wartości kultury kaszubskiej ze szczególnym uwzględnieniem literatury,
e) szerzenie wśród ludu znajomości jego kultury duchowej i materialnej oraz zamiłowanie do niej,
f) stworzenie młodzieży kaszubskiej najlepszych warunków kształcenia się i pełnego rozwoju,
g) współdziałanie z innymi organizacjami regionalnymi i instytucjami działającymi na terenie Pomorza.
W trakcie październikowego zebrania w Gdyni wyłoniono też prezydium Komitetu Założycielskiego, na którego czele stanął Lech Bądkowski. Zadaniem prezydium było doprowadzenie do rejestracji organizacji, która nastąpiła 12 listopada 1956 roku oraz zwołanie pierwszego walnego zjazdu towarzystwa właśnie 2 grudnia 1956 roku.
Tekst na podstawie publikacji "Zjednoczeni w Idei" Cezarego Obracht-Prondzyńskiego dostępnej w ofercie wydawniczej ZKP.
