16.09.2018 16:00 0 mike

Wybory samorządowe – co, jak i dlaczego. Część 2

Fot. archiwum

W drugiej części krótkiej serii materiałów poświęconych wyborom samorządowym opisujemy kompetencje poszczególnych organów samorządowych. Zapraszamy do zapoznania się z artykułem, a przede wszystkim, niezależnie od poglądów politycznych, do aktywnego korzystania z dobrodziejstwa demokracji, jakim są wybory.

W pierwszej części niniejszego cyklu skupiliśmy się na krótkiej historii wyborów samorządowych w Polsce. Tym razem zajmiemy się kompetencjami organów samorządowych. Okazuje się bowiem, że od 1999 roku, od kiedy w Polsce obowiązuje trójstopniowa struktura samorządu terytorialnego, nie każdy do końca rozumie, za co odpowiadają poszczególne jednostki.

Gminy są podstawowymi jednostkami samorządu terytorialnego. W zakresie ich działań znajdują się przede wszystkim sprawy publiczne, które mają znaczenie lokalne. W wyborach powszechnych głosuje się na poszczególnych radnych, którzy zasiądą w radzie danej gminy. Na czele gmin stoją wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci.

Ilu radnych można wybrać? W gminach do 20 tysięcy mieszkańców wybiera się 15 radnych. Rady gmin, które liczą do 50 tysięcy mieszkańców, reprezentuje 21 radnych. Jeśli w gminie mieszka do 100 tysięcy osób, liczba radnych wzrasta do 23, a gdy jest ich do 200 tysięcy – do 25. Na każde kolejne 100 tysięcy mieszkańców przypada po trzech radnych, jednak łącznie ich liczba nie może przekroczyć 45.

Czego można wymagać od rady gminy? Na przykład, realizacji lokalnych inwestycji w infrastrukturę (drogi, mosty, kanalizacja). To obecnie często podejmowane działania, również z wykorzystaniem funduszy zewnętrznych. Gmina powinna również zajmować się lokalną oświatą, kulturą i ochroną zdrowia. Do innych zadań zalicza się organizację ruchu drogowego, ochronę przez zagrożeniami (m.in. przeciwpożarową) czy planowanie przestrzenne i gospodarkę terenami.

Burmistrz, wójt lub prezydent pełnią funkcję organu wykonawczego każdej gminy, zależnie od jej wielkości. W ramach ich kompetencji leży przede wszystkim wykonanie budżetu, co oznacza nadzór nad planowanymi wydatkami, przychodami i inwestycjami. Innym z zadań jest szeroko pojęty nadzór nad mienień komunalnym. To właśnie prezydenci, burmistrzowie i wójtowie przedkładają też radzie gminy projekty uchwał, określając sposoby ich realizacji. Reprezentują też gminę na zewnątrz.

Co do zasady, wójt (burmistrz, prezydent miasta) jest wybierany bezpośrednio. Może się jednak zdarzyć, że takiego wyboru dokona rada gminy (lub rada miasta).

Będzie tak wtedy, gdy w wyborach wójta (burmistrza, prezydenta) w danej gminie wystartuje tylko jeden kandydat i nie uzyska więcej niż połowy ważnie oddanych głosów. W takiej sytuacji wyboru wójta dokona rada gminy bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady w głosowaniu tajnym – informuje Państwowa Komisja Wyborcza.

Prezydentem, wójtem lub burmistrzem może zostać osoba, która co najmniej w dniu głosowania ma ukończone 25 lat i ma pełne prawa wyborcze. Co ważne, kandydat nie musi na stałe zamieszkiwać na terenie gminy, którą zamierza reprezentować jako jej przyszły włodarz.

Do zadań powiatu należy należy zarządzenie infrastrukturą powiatową, w zakresie dróg powiatowych i transportu. To samo dotyczy edukacji publicznej, kultury fizycznej i turystyki oraz promocji powiatu. Organy władz powiatowych to zarząd powiatu, na czele którego stoi starosta. Natomiast rada powiatu wypełnia funkcje uchwałodawcze i kontrolne.

Rada powiatu stanowi o prawie miejscowym. Wybiera też i odwołuje zarząd powiatu, powołuje skarbnika (na wniosek starosty), uchwala budżet, stanowi o kierunkach działania i uchwala budżet. Ponadto zajmuje się rozpatrywaniem sprawozdań z działalności zarządu oraz z wykonania budżetu, podejmując decyzję o udzieleniu samorządowi absolutorium z jego wykonania.

Zarząd powiatu zajmuje się wykonywaniem budżetu, a także przygotowywaniem projektów uchwał rady powiatu. Do jego zadań należy też m.in. gospodarowanie mieniem powiatowym.

Województwo to największa jednostka samorządu terytorialnego w Polsce. Wojewoda jest przedstawicielem rządu. Nominuje go Prezes Rady Ministrów. Natomiast sejmik województwa to organ samorządowy, wybierany w wyborach powszechnych. W skład którego wchodzą radni. Sejmik pełni funkcję stanowiącą i kontrolną. Z kolei funkcje wykonawcze sprawuje zarząd województwa. Zgodnie z zapisami ustawy o samorządzie terytorialnym, samorząd wojewódzki musi m.in. pielęgnować polskość i kształtować świadomość narodową, pobudzać aktywność gospodarczą czy podnosić poziom konkurencyjności gospodarki województwa.

W wyborach bezpośrednich wybiera się do 30 radnych województwa, w województwach do dwóch milionów mieszkańców. Na każde 500 tysięcy osób przypada kolejnych trzech radnych. Podstawowe kompetencje sejmiku województwa to uchwalanie prawa miejscowego i statutu województwa, a także planu jego rozwoju i zagospodarowania przestrzennego. Sejmik uchwala też budżet, wraz z zasadami przyznawania z niego dotacji czy podejmuje decyzje o udzieleniu absolutorium dla zarządu województwa.

W skład zarządu województwa wchodzi pięć osób, w tym marszałek jako przewodniczący. Jest on wybierany przez sejmik bezwzględną większością głosów. Do zadań zarządu należy m.in. gospodarowanie mieniem województwa, prace nad budżetem, przygotowanie strategii rozwoju regionu czy odpowiedzialność za prawidłowe wykonanie budżetu.


Czytaj również:

Trwa Wczytywanie...