29.01.2021 08:30 4 WH/Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej Kaszuby wczoraj, Kaszuby dziś
Kalwaria Wejherowska, zwana również Kaszubską, powstała z inicjatywy założyciela miasta – Jakuba Wejhera. Wiele znakomitych postaci ufundowało kapliczki w obiekcie. Od 1654 roku po dziś dzień odbywają się w tym miejscu nabożeństwa pielgrzymkowe. W kolejnym artykule z cyklu „Kaszuby wczoraj – Kaszuby dziś” przybliżymy Państwu historię wejherowskiej wizytówki turystycznej.
W XV wieku w całej Europie popularne stało się budowanie kalwarii, czyli miejsca poświęconego kultowi Męki Pańskiej. Pojawiło się przekonanie, że każdy chrześcijanin powinien wziąć udział w wyprawie krzyżowej do grobu Chrystusa. Nie każdego było na to stać, dlatego rozpoczęto tworzenie lokalnych obiektów.
Historia Wejherowskiej Kalwarii rozpoczęła się w XVII wieku. Podczas kampanii smoleńskiej, w latach 1632 – 1634 przy twierdzy Biała Jakub Wejher (wojewoda malborski oraz założyciel Wejherowa) został ciężko ranny. Prosił Boga o uratowanie życia i obiecał wybudowanie pobożnej fundacji. W 1643 roku wybudowano kościół św. Trójcy (o czym mogą Państwo przeczytać tutaj), a w planach była też kalwaria.
Źródło:Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej,Grób Pański fot. A.Ziemens1899,
W 1637 roku wybrano lokalizację na przyszłą kalwarię – przy rzece Cedron, która w tamtym czasie nazywana była Białą. Po 12 latach rozpoczęto prace przy wytaczaniu kalwarskich dróżek i wnoszeniu kapliczek.
— Jeden z cystersów oliwskich, ojciec Robert z Werden wyliczył odległości pomiędzy stacjami przyszłej kalwarii opierając się na faktycznych pomiarach Drogi Chrystusa w Jerozolimie i oznaczył w terenie lokalizację przyszłych kaplic krzyżami – czytamy na stronie internetowej Kalwarii Wejherowskiej.
— W dniu 20 czerwca 1654 „jako pierwszy z wszystkich w kaplicy Matki Bolesnej spotykającej Syna krzyż dźwigającego, Bogu najlepszemu i wszechmocnemu złożył ofiarę Mszy św. O. Atanazy Krotosza, aktualny prowincjał” - napisał Józef Borzykowski w książce „Historia Wejherowa”.
— Budowa pierwszych kamienic z cegły i kamienia ciosanego przebiegała bardzo szybko. Jako pierwszy kaplicę wystawił archidiakon pomorski, ks. Mateusz Jan Judycki, który ufundował kaplicę z kamienia ciosanego przedstawiającą „Pierwszy upadek pod krzyżem”. Następną kaplicę z cegły „Spotkanie Matki Boskiej z Panem Jezusem” ufundowała pierwsza żona wojewody, Anna Elżbieta z Schaffgotschów. Trzecią wystawili wspólnie wszyscy dworzanie Jakuba Wejhera. Była to kaplica otwarta z piaskowca, a przedstawiała Szymona pomagającego Jezusowi dźwigać krzyż. Czwartą i piątą kaplicę ufundowały małoletnie córki wojewody – Cecylia Eleonora i Anna Teresa, zapewne jednak faktycznymi fundatorami byli ich rodzice – Jakub i Anna Elżbieta Wejherowie. Kaplice przedstawiały „Podjęcie krzyża” oraz figurę św. Weroniki – czytamy dalej.
Między innymi szóstą kaplicę – Trzech Krzyży - ufundowała Anna Wejherówna, córka stryja Fundatora – Demetriusza Wejhera. Kolejna kapliczka – Grób Pański powstała z inicjatywy Konstancji Anny Czarnkowskiej – żony kasztelana poznańskiego. Ósma kapliczka – Jezus modlący się w Ogrójcy i pocący się krwią - została ufundowana przez opata oliwskiego, ks. Aleksandra Kęsowskiego. Najwięcej kaplic zostało ufundowanych przez Jakuba i Joannę Katarzynę Wejherów.
Źródło:Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej,Kaplica nad Cedronem 1899 fot. A. Ziemens.PNG
Źródło:Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej,Kaplica Ogrójca fot. J. Bułhak lata 20 XX w..PNG
To czwarta z kolei kalwaria jaka powstała w czasach Rzeczpospolitej szlacheckiej.
W 1661 roku papież Aleksander VII (na prośbę Jakuba Wejhera) wydał bullę, która przyznała na 10 lat odpust zupełny pątnikom odwiedzającym kalwarię. Tak rozpoczęła się historia pielgrzymek na Święte Góry Wejherowskie.
Do Wejherowa zaczęły przebywać pielgrzymki z powiatu puckiego i mirachowskiego. Od początku XVIII na Świętych Górach Wejherowskich pojawili się pielgrzymujący katolicy gdańscy.
W 1709 roku na trasie gdańskiej pielgrzymki wybudowano „Bramę Nowej Jerozolimy”. Po 11 latach, Piotr Jerzy Przebendowski ufundował Bramę Oliwską (w okolicach Śmiechowa), gdzie witano pielgrzymów z okolic Gdańska.
Źródło:Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej,Fot.Janusz Uklejewski ok.1979.PNG
Źródło:Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej,Brama Wschodnia Jerozolimska 1921.PNG
W 1717 roku Święta Kongregacja Odpustów i Relikwii oznajmiła, iż kalwaria uzyskała odpusty zupełne na wieczność.
Z powodu nasilonego ruchu pielgrzymkowego, w Wejherowie zaczęły powstawać zajazdy i wydawano książeczki kalwarskie. Wejherowska Kalwaria stała się sanktuarium religijnym i ośrodkiem integracji kulturalnej dla Kaszubów z powiatów puckiego i mirachowskiego oraz Gdańska.
Źródło:Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej,Fot.A.Ziemens uroczystości na Kalwarii 1903.PNG
Fot. archiwum TTM
Fot. archiwum TTM
Obecnie w Kalwarii Wejherowskiej odbywa się pięć uroczystości odpustowych m.in. odpust Trójcy Świętej (odpust morski) czy odpust Podwyższenia Krzyża w drugą sobotę i niedzielę września.
Pielgrzymkom towarzyszą feretrony, czyli otoczone czcią przenośne wizerunki Matki Bożej, a ich spotkania odbywają się w ceremonialnej i uświęconej tradycją oprawie.
Fot. archiwum TTM
Inscenizacja Męki Pańskiej Fot. archiwum TTM
Inscenizacja Męki Pańskiej Fot. archiwum TTM
Tradycją na Wejherowskiej Kalwarii jest inscenizacja Misterium Męki Pańskiej w Niedzielę Palmową.
Inscenizacja Męki Pańskiej Fot. archiwum TTM
Źródło:Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej,Marszałkowie pielgrzymek wejherowskich fot.A.Ziemens 1900.PNG
Jeśli mają Państwo zdjęcia z dawnych lat, które przedstawiają ulice kaszubskich miejscowości i chcieliby się Państwo nimi podzielić lub opowiedzieć ciekawe historie związane z Kaszubami, to zapraszamy do kontaktu: [email protected].
Cykl "Kaszuby wczoraj - Kaszuby dziś" powstał we współpracy z Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej. Zdjęcia udostępnił kustosz Maciej Kurpiewski - Dział Fotografii i DŻS.
