Stowarzyszenie Auschwitz Memento zakończyło prace nad filmem dokumentalnym „Pamięć. Tajemnice lasów Piaśnicy”. Już 29 września br. o godz. 21:50 będzie można zobaczyć ten obraz na antenie TVP Historia. Emisję poprzedzi dyskusja w studio.
Odbędą się również pokazy publiczne filmu w Warszawie (6 października o 18:00 w Domu Spotkań z Historią), Gdyni (20 października o godz. 18:00 w Klubie Filmowym, Wejherowie (19 października, pokaz przedpołudniowy dla młodzieży i wieczorny dla Stowarzyszenia Rodzina Piaśnicka) oraz w Mławie (17 października o godz. 18:00 w Miejskim Domu Kultury).
„Pamięć. Tajemnice lasów Piaśnicy” to średniometrażowy film dokumentalny z fabularyzowanymi inscenizacjami historycznymi opowiadający o zbrodniach hitlerowskich na Kaszubach na Pomorzu Gdańskim od jesieni 1939 do wiosny 1940 roku. Akt pierwszy to rekonstrukcja tragicznych wydarzeń, drugi to pełna tajemnic, niedomówień historia pamięci o piaśnickiej zbrodni w czasach komunizmu, natomiast trzeci opowiada o tych, którzy starają się przywrócić tym wydarzeniom prawdziwy wymiar historyczny, a ofiarom nazwiska. Film jest nie tylko opowieścią historyczną, to uniwersalny moralitet o potrzebie wspierania pamięci narodowej i osobistej, na której współcześni Polacy budują swoją tożsamość i przyszłość.
Dokument został zrealizowany przez Stowarzyszenie Auschwitz Memento z inicjatywy i dzięki dotacji celowej Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. W filmie wzięło udział kilkudziesięciu aktorów i statystów, członków Grupy Rekonstrukcji Historycznych Ludności Cywilnej "Mława", Stowarzyszenia Miłośników Polskiej Broni i Barw „PERKUN”, Grupy Rekonstrukcji Historycznych „17.INFANTERIE DIVISION”.
Chcieliśmy, aby film oddał grozę tamtych dni, ukazywał wojnę w całym jej okrucieństwie, które w pierwszych miesiącach niemieckiej okupacji na Pomorzu Gdańskim objawiło się z niespotykaną gdzie indziej siłą – mówi Mirosław Krzyszkowski, jeden z reżyserów filmu. - Ta precyzyjnie zaplanowana i zrealizowana zbrodnia wprost poraża. Jeśli widz, po obejrzeniu filmu pozostanie z pytaniem, jak mogło do tego dojść, będzie to oznaczało, że jako twórcy osiągnęliśmy cel.
Piaśnica jako symbol niemieckich zbrodni na Pomorzu powinna znaleźć należne miejsce w świadomości zbiorowej Polaków – mówi Bogdan Wasztyl, producent filmu. – Długo zastanawialiśmy się, jak dotrzeć do młodzieży. Stąd inscenizacje, próby odwoływania się do emocji. Doświadczeniem niezwykłym, uzmysławiającym ogrom strat, jakie poniosło społeczeństwo Pomorza Gdańskiego w pierwszych miesiącach okupacji niemieckiej, były rozmowy ze świadkami historii, dziećmi pomordowanych. Wymordowano całą elitę Pomorza.
Dzieci zamordowanych opowiadały nam, jak po wojnie ostrzegano je, by nie przyznawały się, że ich bliscy zginęli w Piaśnicy – wspomina Dariusz Walusiak, współreżyser filmu. – Dlaczego? Bo ofiary Piaśnicy były dla komunistów wrogami klasowymi. Ktoś przytacza opinię jednego z funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa: „Niemcy za nas dobrą robotę zrobili”. Stowarzyszenie Auschwitz Memento ma nadzieję, że film „Pamięć. Tajemnice lasów Piaśnicy” trafi przynajmniej do pomorskich szkół. Dlatego przygotowuje przykładpwe scenariusze lekcji dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych. – Jesteśmy przekonani, że pokazy filmu połączone ze spotkaniem ze świadkiem historii będą interesującą ofertą dla młodzieży, a dla zakorzenienia Piaśnicy w świadomości zbiorowej mogą mieć w dłuższej perspektywie wielkie znaczenie – dodaje Paulina Wądrzyk, prezes Stowarzyszenia Auschwitz Memento.
Piaśnica
Już w pierwszych miesiącach okupacji, jesienią 1939 roku, w lasach Pomorza Gdańskiego, obejmującego tereny Kaszub, Kociewia i byłego Wolnego Miasta Gdańska, Niemcy rozstrzelali ok. 60 tysięcy Polaków, w tym Kaszubów – nauczycieli, wojskowych, urzędników, duchownych, działaczy społecznych i politycznych. Największymi z licznych miejsc kaźni stały się Lasy Piaśnickie w pobliżu Wejherowa i Las Szpęgawski koło Stargardu Gdańskiego. Te pierwsze masowe egzekucje otwierały krwawy rozdział ludobójstwa II wojny światowej.
Dotychczas udało się ustalić jedynie 852 nazwiska spośród ok. 2000 ofiar Piaśnicy pochodzących z Wybrzeża Gdańskiego. Zupełnie anonimowe są pozostałe ofiary – likwidowani w ramach akcji eutanazyjnej pacjenci szpitali psychiatrycznych oraz przedstawiciele polskiej mniejszości narodowej z głębi Niemiec, których od końca października 1939 r. do końca marca 1940 roku zwożono transportami kolejowymi na rampę w Wejherowie i od razu przewożono na miejsce straceń (ofiarami były całe rodziny – mężczyźni, kobiety, dzieci). Wśród tych ofiar były też osoby pochodzenia niemieckiego i czeskiego zakwalifikowane jako przeciwnicy narodowego socjalizmu. Na podstawie szacunków przyjmuje się, że w Lasach Piaśnickich Niemcy zamordowali ok. 12-14 tys. osób.
W akcjach eksterminacyjnych na Pomorza uczestniczyły oddziały policji bezpieczeństwa: gdańska jednostka SS-Wachsturmbann Eimann dowodzona przez Kurta Eimanna oraz Einsatzkommando 16 pod zwierzchnictwem SS-Obersturmbannfuhrera Rudolfa Trogera a także Selbstschutz – niemiecka formacja paramilitarna. Do organizacji należała ludność niemieckiego pochodzenia mieszkająca w Polsce. Członkowie Selbstschutzu dokonywali brutalnych aresztowań i masowych egzekucji polskiej ludności, bardzo często w odwecie za przedwojenne nieporozumienia sąsiedzkie i towarzyskie. Większość oprawców z Piaśnicy pozostała bezkarna.
O niemieckich zbrodniach w pomorskich lasach pamiętają jedynie mieszkańcy Pomorza, którzy nazywają Piaśnicę „Pomorskim Katyniem” albo „Kaszubską Golgotą. Czy Piaśnica jako symbol straszliwego terroru, jaki nazistowscy Niemcy stosowali wobec Polaków zajmie w świadomości zbiorowej należne miejsce?
Stowarzyszenie Auschwitz Memento (www.auschwitzmemento.pl) od kilku lat utrwala historyczne relacje, ale także popularyzuje historię. Poprzez zapis ludzkich losów chce stworzyć możliwie pełną dokumentację tego, jak w systemach totalitarnych tłamszono jednostkę, jak ingerowano w jej życie, jak próbowano zmusić do nieludzkich zachowań i jak ludzie – każdy na swój sposób – starali się im opierać, by zachować godność nawet za cenę życia.
